Waarom is bepaalde voeding minder goed voor ons? Van suiker is alom bekend dat het niet gezond is, maar waarom kun je bijvoorbeeld buikpijn van brood krijgen? En wat kan er mis zijn met peulvruchten, aardappels of een tomaat?
Het korte antwoord: het gaat om relatief ‘nieuwe’ voedingsmiddelen, waar onze genen nog niet aan gewend zijn. In een vorige blog (Wat is gezonde voeding volgens de orthomoleculaire voedingsleer) legde ik al uit dat onze genen zich uiterst langzaam aanpassen aan veranderingen in ons eetpatroon. Hierdoor functioneert ons lichaam – kort samengevat – nog steeds het beste op een menu van vis, vlees, groenten, fruit, noten en zaden. Maar dat korte antwoord vraagt natuurlijk om meer uitleg!
Ons menu is namelijk ‘pas’ zo’n 10.000 jaar geleden uitgebreid. We lieten toen het jager- en verzamelaar-tijdperk achter ons en vestigden we ons op één plek, om onder andere vee te houden en granen en peulvruchten te verbouwen. En al deze ‘nieuwe’ voeding blijkt stofjes (‘anti-nutriënten’) te bevatten, waar wij (oftewel onze genen) nog niet aan gewend zijn.
Deze anti-nutriënten hebben voor een plant trouwens wel een functie, namelijk als verdediging tegen micro-organismen (met name ziekteverwekkers) en dieren die de plant willen eten. Als een vogel bijvoorbeeld een graankorrel opeet, dan kan hij die korrel niet verteren, waardoor hij hem in zijn geheel weer uitpoept. Zo groeit er op die plek weer nieuw graan. Je kunt dus zeggen dat het graan zijn ‘kinderen’, de graankorrels, verdedigt om te overleven. Mensen malen graan dan ook niet voor niets: ook voor ons is een graankorrel in z’n geheel onverteerbaar.
Om welke stofjes (anti-nutriënten) gaat het, waar ons lichaam niet op ingesteld is en die dus voor allerlei klachten kunnen zorgen?
Lectinen: Dit zijn eiwitten die dwars door je darmwand heen kunnen gaan en in je bloed rode bloedlichaampjes laten samenklonteren en laaggradige ontstekingen stimuleren. Lectinen zitten in alle granen, peulvruchten (ook pinda’s), sojabonen en de nachtschade familie (belangrijke familieleden: tomaat, aardappel, aubergine, paprika en peper). (Aan het einde van deze blog vind je trouwens meer informatie over de nachtschadefamilie.)
Saponinen: Heel veel plantensoorten bevatten saponinen, ofwel zeepachtige stofjes (als je bijvoorbeeld bruine bonen spoelt, dan komt er een schuimlaagje op de bonen, dat is de zeep). Sommige saponinen zijn gezond, van andere wordt je lichaam helaas niet zo blij: die maken je darmcellen stuk, waardoor je een lekke darm krijgt (en allerlei ongewenste andere stofjes ook de bloedbaan ingaan). De ongezonde saponinen zitten vooral in: granen, sojabonen, peulvruchten (ook pinda’s), en aardappelen. Maar er zijn dus ook gezonde saponinen, en die vind je in bijvoorbeeld in uien, knoflook, fenegriek, ginseng, asperges en spinazie.
Gluten: Dit is een eiwit, dat zonuline kan produceren, een stofje waarmee je de douanepost in je darmen openzet. Deze ‘grenswacht’ bepaalt in principe wat de darmwand wel/niet mag passeren, maar gluten kunnen die deze bewaking dus omzeilen. Gluten in je bloedbaan kunnen tot gedragsproblemen en concentratiestoornissen leiden. Gluten zitten vooral in de granen tarwe, spelt, rogge en gerst (en uiteraard alle bewerkte producten die deze granen, met name tarwe, bevatten).
Lactose:Â Koemelk bevat lactose. Lactose wordt door spijsverteringsenzymen afgebroken in de darm, maar een groot deel van de wereldbevolking (met name in de niet-Westerse wereld) heeft moeite om lactose af te breken en krijgt van het drinken van melk darmklachten (met name krampen en diarree).
Caseïne: Koemelk bevat ook het eiwit caseïne. Als de darmwand lek is, dan kan caseïne in de bloedbaan komen, en net als gluten zorgen voor gedragsproblemen en concentratiestoornissen.
Een geruststellende opmerking tot slot: het is in principe niet nodig bovenstaande antinutriënten volledig uit je menu te schrappen, mits je een goed functionerende darmwand hebt met een ondoordringbare slijmvlieslaag van ‘goede’ bacteriën. Die slijmlaag zorgt er namelijk voor dat deze stofjes niet in je bloedbaan terechtkomen. Dus geniet af en toe van een knapperig stokbroodje of overheerlijke pasta met tomatensaus(wel zelf gen=maakt en niet uit pakjes), maar wissel je menu zo veel mogelijk af!
*Meer informatie over de nachtschadefamilie:
Tomaat, aardappel, paprika, peper en aubergine horen tot de nachtschadefamilie. Deze planten bevatten anti-nutriënten voor ons omdat de nachtschadefamilie van oorsprong uit Zuid-Amerika komt, terwijl de oermens in Afrika leefde. Een paar tips voor mensen met een goede spijsvertering om toch – met mate – van deze heerlijke groenten te genieten:
Een zongerijpte tomaat bevat weinig anti-nutriënten.
Een aubergine bevat weinig anti-nutriënten.
Voor paprika, tomaat en peper geldt: hoe roder de vrucht, hoe minder saponinen.
Groene stukken van de aardappel (ook van de schil) bevat anti-nutriënten.
