Éen, twee, drie, vier.....
Ik telde vroeger als kind de treden van de trap naar boven als ik in het donker de trap op moest. Ik telde denk ik, om de angst van mij af te schudden, omdat ik geen geen held was in het donker. Ik telde om diezelfde reden de stappen in de steeg naar het schuurtje als ik mijn fiets binnen ging zetten. Altijd tot vier. Blijkbaar voelde ik mij veilig bij vier. Als ik telde was ik met cijfers in mijn hoofd bezig en kon de angst niet binnenkomen. Nu zit ik te breien (ik ben net oma geworden) en tel ik bij elke naald de steken, terwijl ik precies weet hoeveel ik er heb opgezet. Waarom? Geen idee. Het is in elk geval niet omdat ik bang ben. Ik heb het eens opgezocht op het internet, bij Wikipedia, teldwang of rekenzucht. Met een moeilijk woord heet het Aritmomanie. Ik herken het woord ritme erin, dat vind ik dan mooi. Maar ik zie ook het woord manie…en dat voelt voor mij persoonlijk minder.
Is het tellen iets waar ik de hele dag mee bezig ben? Nee, gelukkig niet. Maar omdat ook het zebrapad mij bijvoorbeeld altijd uitdaagt om op de witte strepen te lopen, vraag ik me steeds meer af of er misschien sprake is van dwanggedrag. Heb ik nog meer van dat soort gedragingen? Wanneer kruipen de rillingen over mijn rug? Wanneer zit die kleine ‘dwangeland’ (met een knipoog naar dwingeland, misschien een leuk nieuw woord voor de Dikke van Dale) op mijn schouders?
Ben ik vreemd?
Ik sorteer keurig mijn kasten: de mokken staan op kleur, kleding hangt op kleur en bovendien ook van groot naar klein, bestek ligt ‘lepeltje lepeltje’, mijn verftubes liggen op kleur, mijn kwasten staan van groot naar klein. Mijn boeken in de boekenkast staan op kaftkleur en ook van groot naar klein. Maar toch maak ik mij geen zorgen, want (en dat heb ik ook opgezocht) tachtig procent van de mensen heeft het, maar die hebben er net als ik niet écht last van. En deze 80% begrijpt dat dit dwanggedrag niet van wezenlijk belang is. Soms vergelijk ik deze kleine dwangneigingen met jeuk: ik kan het negeren, maar ik vind het toch net wat prettiger om eraan toe te geven. Er zijn verschillende alledaagse dwanggedragingen. Dit zijn de meest bekende: de poetsdwang, de teldwang, de controledwang, de herhalingsdwang. Er zijn mensen die aan échte dwangneurose leiden, maar er zijn óók mensen die deze kleine imperfecties moeiteloos negeren. Ben ik dan toch een beetje vreemd?
Obsessieve-compulsieve stoornis (OCS)
Aan een ‘echte’ dwangneurose lijdt ongeveer 2 procent van de Nederlanders. Wanneer je een uur of meer per dag besteedt aan handelingen als hierboven opgesomd; handelingen dus waarvan het nut twijfelachtig is maar waaraan je niettemin groot belang hecht, heb je OCS. Het niet uitvoeren van jouw rituelen roept dan zoveel spanning op dat je liever toegeeft aan die drang, ook al ben je er een groot deel van de dag mee bezig. Maar hoe zit het dan met die ‘dwangeland’ op mijn schouder? En met al die andere mensen die zich herkennen in dit gedrag, met hun eigen ‘dwangelandjes’: bijvoorbeeld degenen die pas de deur uit gaan als alle knoppen van het gasfornuis drie keer zijn gecheckt? Of degenen die de afwasmachine helemaal opnieuw inruimen wanneer iemand de kopjes er ‘fout’ in heeft gezet? Of degenen die alle pennen netjes ordenen en op een rijtje leggen op het bureau? Ben ik – en zijn zij – OCS’ers? Wat is eigenlijk het verschil tussen een ‘dwangeland’ en een OCS’er?
Interessante man
Ik zocht op YouTube de woorden ‘controle’ en ‘angst’ op en kwam filosoof en psychiater Damiaan Denys tegen. Een interessante man die een Nobelprijs won voor zijn onderzoek naar Misofonie: een aandoening die ervoor zorgt dat je bepaalde menselijke geluiden niet kunt verdragen. Ja, ook dat bestaat! Maar even terug naar mijn verhaal: de ‘dwangeland’. Mensen die 1 uur of meer tijd besteden aan hun rituele handelingen, hebben ‘recht’ op de diagnose OCS. Van de tien mensen verrichten er acht handelingen die ze welbeschouwd onzinnig vinden, maar dat vergt geen uren per dag. Een groot percentage van de bevolking kent het verschijnsel uit eigen ervaring en dat heeft Denys de overtuiging gegeven dat er in essentie geen verschil is tussen ‘de alledaagse dwangeland’ en mensen met een obsessieve-compulsieve stoornis. Het belangrijkste verschil is dus: tijd.
Zekerheid
Denys legt op YouTube ook uit dat deze dwanggedragingen vooral te maken hebben met zekerheid. Dat wij mensen nauwelijks controle hebben over de dingen en daaronder lijden. De kern van álle dwanggedrag, zowel het onschuldige gedrag van ‘onze dwangelanders’ als het heftige gedrag dat OCS’ers vertonen, is dat we proberen vat te krijgen op dingen waar we uiteindelijk geen vat op hebben. We willen orde scheppen waar chaos heerst. We willen samenhang creëren waar toeval regeert. Mensen hebben behoefte aan beheersing/zekerheid en rituelen geven de illusie van beheersing. Maar Denys legt ook uit dat dwanggedrag van oorsprong wel degelijk een functie heeft. Maar Denys legt ook uit dat dwanggedrag van oorsprong wel degelijk een functie heeft. Dat het op zich natuurlijk alleen maar verstandig is om je handen goed te wassen en voor het slapen gaan te checken of alle deuren dicht zijn. Immers, wie daar zorgvuldig in is, vergroot zijn overlevingskansen. Het is net als de alcoholreclame: geniet, maar drink met mate; of met andere woorden: leef en laat de ‘dwangeland’ met mate toe.
Angstgevoelens
Iemand die een groot gedeelte van zijn/haar dag achtervolgd wordt door angst– en/of dwanggevoelens, krijgt niet alleen een opgejaagd en onveilig gevoel, maar kan daardoor ook nog eens ernstig belemmerd worden in het onderhouden van een sociaal leven en een normaal functioneren. In deze situaties spreken we niet meer van dwanghandelingen, maar van dwangneuroses en die kunnen ook depressies veroorzaken. In eerste instantie zullen mensen proberen hun gedrag te verbergen, maar als je dichtbij hen staat is het vrij snel duidelijk. Het is belangrijk om te weten dat je je nooit voor je gedrag hoeft te schamen! Onderdrukken helpt niet. Integendeel: het verergert de toestand. Ga op zoek naar goede hulp! EquiZenz kan je hierbij ook helpen met contemplatieve psychosociale-therapie. Jolanda kan je helpen om situaties te accepteren en je manier van denken te veranderen. Dat doet ze op een liefdevolle manier, met respect voor jou als mens en nooit veroordelend!
Kijk eens op YouTube naar wat Damiaan Denys hierover vertelt
Wat ik wel heerlijk vind, is dat ik strakjes onbelemmerd tot vier mag tellen en één, twee, drie, vier….hoedje van, hoedje van…mag zingen voor mijn kleinzoon…en dat daar niemand raar van op zal kijken!
Hieke.
Met dank aan mijn na-lezer Cor Bezemer
